Disleksi - Özel Öğrenme Güçlüğü

Disleksi - Özel Öğrenme Güçlüğü

Özel Öğrenme Güçlüğü Nedir?

Özel öğrenme güçlüğü, bireylerin zeka düzeyi ve eğitim durumu göz önünde bulundurulduğunda, okuma, yazılı anlatım ve/veya matematikte beklenenin önemli derecede altında performans gösterdikleri bir bozukluktur. Özel öğrenme güçlüğü, okuma bozukluğu (disleksi), yazılı anlatım bozukluğu ve matematik bozukluğu gibi çeşitli şekillerde kendini gösterebilir ve farklı ülkelerde farklı terimlerle ifade edilir.

Özel Öğrenme Güçlüğünün Nedenleri

Özel öğrenme güçlüğünün kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik-kalıtsal etmenler ve sinir sisteminin yapısal-işlevsel bozuklukları üzerinde durulmaktadır. Genetik ve çevresel etmenlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıktığı düşünülen bu bozukluk, beyindeki anatomik ve işlevsel farklılıklar sonucu bilgilerin işlenmesinde ve ifade edilmesinde zorluklara neden olmaktadır.

Özel Öğrenme Güçlüğünün Belirtileri

• Akademik başarısızlık: Okuma, yazma veya matematikte zorlanma.
• Zeka düzeyi: Genellikle normal sınırlar içinde ya da normalin üzerindedir.
• Aktivite düzeyi: Çoğunlukla hiperaktif olabilirler, bazen de az ve yavaş hareket edebilirler.
• Dikkat sorunları: Konsantrasyon güçlükleri ve dikkatin kolayca dağılması.
• Motor koordinasyon sorunları: El-göz koordinasyonu zayıf olabilir.
• Görsel ve işitsel algı sorunları: Harfleri karıştırma, harf ve kelime atlamaları, işitsel kavrama yetersizliği.
• Artikülasyon sorunları ve kendilerini ifade etmede güçlük.
• Zaman algısı sorunları: Zaman kavramlarını karıştırma ve saati öğrenmede zorluk.
• Sosyal ve duygusal sorunlar: Özgüven düşüklüğü, başarısızlık duygusu, duygularını kontrol etmede güçlük.

Tanı Süreci

Özel öğrenme güçlüğü tanısı, genellikle bir zeka ölçeği uygulanarak yapılır. Eğer zeka testi sonuçları normal ya da normalin üstündeyse ve alt endeksler arasında büyük farklılıklar varsa, öğrenme güçlüğü şüphesiyle detaylı inceleme yapılır. Okuma, yazma ve matematik becerilerini ölçen testler uygulanabilir. Özel öğrenme güçlüğü tanısı sonrası, hangi alt tipin (disleksi, disgrafi, diskalkuli) var olduğunun belirlenmesi önemlidir.

Bu metin, özel öğrenme güçlüğü olan bireylerin tanımlanması, nedenleri ve belirtileri hakkında bilgi sağlar ve tanı süreçlerini açıklar.

Eğitim ve Özel Öğrenme Güçlüğü

Eğitim Yaklaşımları

• Destek Planı Geliştirme: Öğrenme için geliştirilen destek planları, çocuğun zayıf olduğu alanların yanı sıra güçlü ve becerikli olduğu alanları, ilgileri ve davranışları da dikkate alarak hazırlanır. Böylece, çocuğa en uygun eğitim programı belirlenir.
• Bireysel Eğitim Programları: Öğrencinin zorlandığı alanlara yönelik birebir eğitim desteği sağlanır. Bu destek, bilgisayar destekli uygulamalar ve diğer modern eğitim araçları ile desteklenir.
• Yardımcı Öğrenme Yaklaşımları: Eşli okuma, akran öğretmenliği gibi yöntemlerle öğrenme süreci desteklenir.
• Okul Desteği: Ek dersler, sınıfta oturma düzeni, müfredat ve sınavlarda yapılan kolaylaştırmalar gibi okul tarafından sağlanan destekler eğitimin temel basamaklarını oluşturur.

Özel Öğrenme Güçlüğünün Alt Tipleri

• Disleksi (Okuma Güçlüğü): Disleksili çocuklar okurken harfleri karıştırabilir veya tersten algılayabilir. Genellikle okumayı öğrenmede akranlarından geri kalırlar.
• Disgrafi (Yazma Güçlüğü): Disgrafi, çocuğun yaşıtlarına göre yavaş, yanlış ve düzensiz yazması ile karakterizedir.
• Diskalkuli (Matematik İşlem Güçlüğü): Diskalkulili çocuklar matematik işlemlerini yaparken yavaşlar, matematiksel sembolleri algılamada güçlük çekerler.

Özel Öğrenme Güçlüğünün Seviyeleri

• Hafif Düzey: Akademik alanlardan bir veya ikisinde yaşanan güçlükler, bireyin destek hizmetleriyle aşabileceği hafif düzeydedir.
• Orta Düzey: İki veya daha fazla alanda dikkat çekecek derecede güçlük yaşanır.
• Ağır Düzey: Birçok akademik alanı etkileyen becerilerin öğrenilmesinde ciddi zorluklar yaşanır ve genellikle öğrencinin çoğu zaman özel eğitim ortamında olması gereklidir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

DEHB, çocukluk döneminde başlayan ve yaşam boyu sürebilen bir nörogelişimsel bozukluktur. Belirtileri arasında konsantrasyon güçlüğü, hiperaktivite ve dürtüsellik bulunur. Bu belirtiler, çocuğun akademik ve sosyal yaşamını olumsuz etkileyebilir.

DEHB'nin Belirtileri Yaşa Göre Nasıl Değişir?

• Erken Çocukluk ve Okul Öncesi Dönem: Huzursuzluk, hareketlilik, öfke patlamaları ve uyku sorunları gibi belirtiler görülür.
• Okul Çağı: Dersleri dinlemekte zorlanma, odaklanamama, sık eşya kaybetme, hiperaktivite ve ders düzenini bozma gibi davranışlar ortaya çıkabilir.
• Ergenlik Dönemi: Öfke patlamaları, ani kararlar verme, provake olma ve risk alma davranışları belirginleşir.

DEHB, tanı ve tedavi süreçlerinde multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve ebeveynler ile eğitimcilerin işbirliği bu süreçte büyük önem taşır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Alt Tipleri

DEHB, üç farklı formda kendini gösterebilir:

1. Dikkat Eksikliği (DE):

   • Detaylara dikkat etmeme ve sık hata yapma.
   • Dikkatini korumada güçlük çekme.
   • Dinliyor gibi görünmemek.
   • Verilen talimatları takip etme zorluğu.
   • Organizasyon sorunları yaşama.
   • Yoğun düşünmeyi gerektiren görevlerden kaçınma.
   • Eşyalarını sıkça kaybetme.
   • Dikkatin kolayca dağılması.
   • Günlük görevleri unutma.

2. Hiperaktivite ve Dürtüsellik (HD):

   • Durduğu yerde duramama, eller ve ayaklar sürekli hareket halinde.
   • Uzun süre oturmakta zorlanma.
   • Çocuklarda aşırı koşma veya tırmanma, yetişkinlerde sürekli hareket halinde olma.
   • Sessizce bir işle meşgul olmakta zorlanma.
   • Aşırı hareketlilik, "motor takılmış gibi" hareket etme.
   • Aşırı konuşkanlık.
   • Soruları karşı taraf bitirmeden cevaplama.
   • Sıra beklemekte veya sırayla yapılan işlerde sıkıntı çekme.
   • Başkalarının sözünü kesme.

3. Birleşik DE ve HD:

   • Dikkat eksikliği ve hiperaktivite/dürtüsellik özelliklerinin bir arada görülmesi.

Her bir DEHB alt tipi, farklı yaklaşımlar ve yöntemlerle yönetilir. Bu, bireylerin eğitim ve sosyal etkileşimlerinde önemli farklar yaratabilir. DEHB'nin tanı ve tedavi sürecinde, bu belirtilerin bireysel özellikleri ve yaşam tarzlarıyla nasıl etkileşimde bulunduğunu anlamak kritik önem taşır.