Gelişimsel Testler
DENVER Gelişim Testi
Küçük çocuklarda var olan gelişimsel sorunları tespit etmek amacıyla geliştirilmiş bir ölçme aracıdır. Çocuğun yaşına uygun birtakım becerilerini değerlendirmek, gelişimsel olarak şüpheli durumları objektif olarak ölçmek ve risk altındaki çocukları izleyebilmek için 116 madde ve 4 alt bölümden oluşan bir ölçektir. 0-6 yaş arasındaki çocuklara uygulanan bir testtir. DENVER II sağlıklı görünümdeki çocuklarda olası gelişimsel sorunları saptamak amacı ile kullanılır. Üç temel alanda değerlidir: a) Sağlıklı gözüken çocukları olası sorunları yönünden taraması, b) Gelişimsel gerilik olduğundan kuşkulanılan işlevleri nesnel şekilde saptama olanağı vermesi, c) Riskli bebekleri (örneğin doğum öncesi sorunlar, düşük doğum ağırlıklı ya da erken doğmuş, çoğul gebelikler, ailede gelişimsel sorunu olanlar, yardımcı üreme teknikleri ile doğan bebekler v.b.) izlemede kullanılabilmesi.
IVO-ODS Otizm Spektrum Bozukluğu Kapsamlı Değerlendirme Testi
Otizm Spektrum Bozukluğuna (OSB) sahip öğrencileri olabildiğince kapsamlı bir biçimde değerlendirmek ve bu öğrenciler için gereksinim duyulan müdahale programlarının geliştirilmesine katkı sağlamak amacıyla oluşturulmuş bir değerlendirme setidir. Sette yer alan araçların geliştirilmesinde 2008 yılında Krug, Arig ve Almond tarafından geliştirilmiş olan Eğitimsel Planlama için Otizm Tarama Aracının 3. Sürümü (Autism Screening Instrument for Educational Planning-Third Edition-ASIEP-3) esas alınmıştır. Ancak özellikle 2013 yılında DSM 5’in yayınlanmış olmasıyla birlikte OSB tanı ölçütlerinde meydana gelen değişimler ve ASIEP-3’te yer alan araçların kullanımını daha etkili hale getirerek olabildiğince kapsamlı bir değerlendirmeye hizmet etmesine yönelik düzenlemelerle araçların uygulama, puanlama ve yorumlama biçimleri önemli ölçüde yeniden uyarlanmış bulunmaktadır.
Zihin Kuramı Testleri
Zihin kuramı, kendisinin ve başkasının düşüncesini anlama yeteneğini içerir çocukların sosyal bilişsel gelişiminde önemli bir aşamadır. Normal gelişim gösteren çocukların büyük bir bölümü bu yeteneği okul öncesi dönemde (üç ile beş yaşları arasında) kendiliğinden başkasının düşüncesini anlama görevlerini yerine getirir (Frith & Frith, 2005). Bunun tersine araştırmalar otizmli çocukların büyük çoğunluğunda bu yeteneğin gelişiminde gecikme olduğunu göstermektedir. Otizmde zihin kuramının gelişimini belirlemek için kullanılan testlerden bazıları;
- Zihinsel fiziksel ayırım
- Beynin fonksiyonlarını anlama
- Görünen ile gerçek arasındaki fark
- Birinci derecede yanlış inanış testi
- Görmenin bilmeye önderlik etmesi
- Zihinsel durumları ifade eden sözcükleri bilme testi
- Akıcı konuşmada zihinsel durumları ifade eden sözcükleri kullanma
- Spontan hayali oyun
- Duygulara neden olan karmaşık duyguları daha iyi anlama
- Bir kişiyi düşünürken ya da bir şey isterken gözlerine bakıp yorumlama ne istediğini anlama Kendi niyetleri/ isteklerini izleme
- Aldatmaca Testi
- Metaforları, alayları, şakaları ve gizli alayı anlama, hayal gücü
- Gerçek yaşam ile sosyal beceri arasındaki ilişki
Psiko Eğitimsel Profil ( PEP)
OSB tanılı 0-6 yaş çocuklarını değerlendirme aracı olarak TEACCH programında 1979 yılında Schopler ve Reichler tarafından geliştirilen Psiko Eğitimsel Profil (PEP) kullanılmaktadır. PEP-R, gelişimsel alan ve davranışsal alan olmak üzere iki boyuttan oluşmaktadır. Gelişimsel alan, 16 taklit, 13 algı, 16 ince motor, 18 kaba motor, 15 el-göz koordinasyonu, 26 bilişsel performans, 27 bilişsel-sözel olmak üzere yedi alt alanda 131 maddedir. Davranışsal alan, çocukların otistik davranışlarının yoğunlaştığı alanları dört alt alanda, 12 ilişki ve duygulanım, 8 oyun ve materyallere ilgi, 12 duyusal tepkiler ve 11 dil 39 olmak üzere toplam 43 madde ile değerlendirme olanağı sağlamaktadır. PEP-R toplam 11 alt boyutta 174 maddeden oluşmaktadır (Schopler ve ark., 1990).
Motor Taklit Ölçeği
Çocukların taklit becerilerinin değerlendirilmesi amacıyla kullanılan MTS (Stone, 1999), 16 taklit davranışına ilişkin test maddesi içermekte olup, ölçümleme geçerliği ve ölçümleme güvenirlik düzeyi yüksek bir ölçektir (Stone, 1997). Ölçü aracının uygulanmasında, her bir madde için üç deneme yapılması önerilmekte, her deneme 2, 1, 0 puanlarına karşılık, doğru tepki, kısmen doğru tepki ve yanlış tepki olarak puanlanmaktadır. Çocukların yalnızca motor taklitlerine puan verilmekte iken ses taklitlerine puan verilmemektedir. Her bir maddede, değerlendirme sürecinde sunulan üç deneme arasından, çocuğun taklit eylemini en iyi sergilediği puana karşılık gelen en yüksek puan, toplam puana dahil edilmektedir (Stone, 1999).
Portage Erken Çocukluk Programı
0-6 yaş arasındaki çocukların gelişimsel olarak yaşına uygun becerilere sahip olup olmadığını tespit etmek için kullanılmaktadır. Çocuğun sosyal, dil, özbakım, bilişsel ve fiziksel gelişim açısından hangi aşamada olduğu tespit edilir ve çocuğun olduğu aşamadan itibaren, her bir beceriyle ilgili geliştirmeye yardımcı egzersizler, oyunlar anne-babaya öğretilerek çocuğun sağlıklı büyümesini sağlamak hedeflenir. Portage erken eğitim programı normal gelişim gösteren çocuklara uygulanabildiği gibi gelişiminin herhangi bir basamağında gecikme göstermiş veya gelişimsel geriliği olan çocuklar için de uygulanabilir. Portage envanteri 1969 yılında Amerika Birleşik Devleti’nde geliştirilmeye başlanmıştır ve uygulamalar sonucu gelen bilgilerle güncellenerek bugünkü halini almıştır. Anne ve babalar çocuğun eğitimcisi rolünü üstlenerek hem çocuklarını yakından takip edebilir, hem de eğitim sürecine tanıklık etmiş olurlar.
Küçük Adımlar Erken Çocukluk Programı
Küçük Adımlar Erken Eğitim Programı Zihinsel Engellilere Destek Derneği’nin Türkiye’ye 1993 yılında getirdiği ve üniversitelerle iş birliği içinde uygulaması yapılan bir programdır. Program, gelişimsel geriliği olan çocukların anne babaları için hazırlanmış bir erken eğitim programıdır. 8 kitaptan oluşan bir eğitim setidir. Her kitap farklı bir konuyu içermektedir. Program 5 temel gelişim alanına odaklanmaktadır. (Büyük Kas Becerileri, Küçük Kas Becerileri, İletişim Becerileri, Alıcı Dil Becerileri, Kişisel ve Toplumsal Beceriler). Programdaki beceriler 0-6 yaş aralığında olan becerilerden oluşmaktadır.
OÇİDEP (Otistik Çocuklar İçin Davranışsal Eğitim Programı)
OÇİDEP (Otistik Çocuklar İçin Davranışsal Eğitim Programı), bir Erken ve Yoğun Davranışsal Eğitim (EYDE) programıdır. Bu yaklaşım Lovaas tarafından UDA (Uygulamalı Davranış Analizi) temelinde geliştirilmiştir. Ayrıntılı yazılı kaynakları, yarım yüzyıllık uygulama deneyimiyle bilimsel dayanağı en fazla olan programlardan biridir. Programın belli başlı özellikleri şöyle sıralanabilir: Erkenlik, Yoğunluk, Davranışsallık, Kesintisizlik, Bire-Bir eğitim. Hedef kitlesi, 0-8 yaş arasındaki otizm spektrum bozukluğu tanılı çocuklardır. Zihinsel engeli ağır ve oyun becerisi eksik diğer çocuklarda da kullanılabilir. Eğitime 4 yaştan önce başlanması yeğlenir. En az iki yıl süreyle, bire-bir ağırlıklı olmak üzere, haftada 20-40 saat eğitim hedeflenir. Eğitimin kesintiye uğramaması büyük önem taşır. Otizmli çocuklara yönelik diğer eğitim programlarına kıyasla daha etkili olmasının en önemli nedenlerinden biri eğitimin kapsamıdır. Otizme özgü ve kapsamlı bir müfredat çerçevesinde, Uygulamalı Davranış Analizine (UDA) dayalı, Ayrık Denemelerle Öğretim (ADÖ) ağırlıklı bir eğitim yürütülür. Başlıca davranışsal öğeler arasında ayrımlı pekiştirme, güdüsel işlemler, ipucu süreçleri, fırsat öğretimi ve gömülü öğretim yer alır.
DMP (Disleksi Müdahale Programı)
Disleksi Müdahale Programı dört bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler; • Görsel İşlemleme, • Otomatik Patern, • Kısa Süreli Bellek, • Fonolojik Farkındalıktır. Görsel işlemleme becerisi kapasitesini arttırmak hedeflemektedir. Daha sonra kısa süreli bellek kapasitesinin gelişiminin önündeki en büyük engellerden olan otomatik patern becerisini kazanmasını sağlayarak neredeyse tüm dislektik bireylerin en çok sorun yaşadığı işitsel kısa süreli bellek çalışmalarının daha sağlıklı ve hızlı ilerlemesini sağlamaktadır. Disleksi müdahale programı bireylerin cümleden kelimeye, kelimeden heceye ve heceden sese kadar izlenen süreçte cümleyi, kelimeyi, heceyi ve sesi fark edebilmesini, çözümleyebilmesinin bu çözümleme neticesinde otografi oluşturarak fotoğrafik okumanın önündeki engeli kaldırmak üzerine kurgulanmıştır. Görsel işleme otomatik patern, kısa süreli bellek ve fonolojik farkındalık ile ilgili çalışmalar neticesinde, okuma ile ilgili altyapısı geliştirilen bireylerin süreç içerisinde edinmiş oldukları yanlış okuma alışkanlıklarının ortadan kaldırılmasına yönelik kendi içerisinde kolaydan zora bir sistematikte ilerleyen ve yeni okuma alışkanlığının kazandırılması yönelik çalışmalar programın son bölümünde yer almaktadır. 8 kitaptan oluşan disleksi müdahale programı toplamda 510 etkinlikten oluşmaktadır. Uzman eğitimciler ve aileler tarafından rahatlıkla kullanılabilecek bir altyapı da geliştirilmiştir.
PREP
PREP, (Emeritus) Prof. J. P. Das tarafından geliştirilmiş ve PASS teorisinin eşzamanlı ve ardıl işlem özellikleri üzerine kurulmuş bir okumayı geliştirme programıdır. PREP, okuma eğitimi almış ancak kendisinden ve yaşından beklenen düzeyde okuma yapamayan çocuklar için uygundur. Bu nedenle 2. Sınıf ve sonrasında uygulanmaya başlanmaya uygun bir program olarak geliştirilmiştir. 4 adet Ardıl İşlem ve 4 adet Eşzamanlı İşlem etkinliğinden oluşmaktadır.
Nöroplay Yöntemi
Nöroplay, 12-42 aylık çocuklar için geliştirilmiş otizm erken müdahale programıdır. Ebeveyn-çocuk etkileşimini baz alan yoğunlaştırılmış oyun terapisi sürecidir. Nöroplay erken müdahale yönteminde çocuğun doğal ortamı olan evi göz önünde bulundurulur. Çocuklarda saptanan sosyal bozuklukların ev ortamında şekillenen sosyal oyun ile iyileştirilmesi amaçlanır.
